Boer zoekt water: 'een mooie snede na maar 2,5 mm water, ik was positief verrast'

Wat doe je als je geconfronteerd wordt met steeds drogere zomers en toch al boert op de Brabantse hoge droge zandgronden? De familie Ulen koos twee jaar geleden voor een alternatief: sub-irrigatie, ook wel ondergronds beregenen genoemd. Jacqueline Ulen: “Het gras blijft gewoon groen.” 

Jacqueline Ulen heeft samen met haar zus en ouders een melkveebedrijf in Asten-Heusden, in een beekdal. Hier loopt de Voordeldonkse Broekloop dwars door de huiskavel heen. De familie heeft 370 melkkoeien met bijbehorend jongvee en past geen beweiding toe. Ze hebben 150 hectare met dit jaar 55 hectare gras, 60 hectare mais, 15 hectare zomergerst en zomertarwe en 20 hectare verhuurd voor aardappelen. 

Jullie kozen twee jaar geleden voor sub-irrigatie, waarom?

“Onze huiskavel ligt in een beekdal met zwaardere zandgrond. In het voorjaar duurde het lang voordat je op het land kon, omdat de grond te nat was. Ook beweiden is daarom voor ons lastig. Tegelijkertijd krijgen we nu steeds vaker te maken met droge zomers, oftewel te weinig water. Meer controle hebben over het grondwaterpeil zou een oplossing zijn. Mijn moeder zag daarom peilgestuurde drainage wel zitten. Later is het idee ontstaan om sub-irrigatie toe te passen. Dus peilgestuurde drainage in combinatie met het aanvoeren van water.” 

Kun je schetsen hoe dat werkt op jullie land?

“Net voor onze huiskavel staat een stuw. Deze stuw heeft een hoger peil dan de gewenste grondwaterstand in onze huiskavel. Er is dus sprake van verval. Dit verval gebruiken we om – zonder gebruik van energie – het water in het systeem te laten lopen. Dit water ‘ontvangen’ we in een ontvangstput vanwaar het water middels een hoofdaanvoerleiding verdeeld wordt over compartimenten van ongeveer 5ha. De hoofdaanvoerleiding takt af in aanvoerleidingen per compartiment die weer elke 6 meter aftakken in drainagebuizen. Hier kan het water doorheen. Aan weerskanten van ieder compartiment worden de drainagebuizen weer met elkaar verbonden door een afvoerbuis, gekoppeld aan een taludbak. Afhankelijk van hoe je de taludbak instelt kun je water vasthouden (en in geval van het aanvoeren van water, het grondwaterpeil stuwen) of het water afvoeren.” 

Het water wordt beheerd door waterschap Aa en Maas, hoeveel moeite heeft het jullie gekost om dit te realiseren?

“Heel veel moeite, waarbij mijn moeder in eerste instantie het voortouw in heeft genomen. Zij heeft contact gelegd met het waterschap, vergunningen aangevraagd bij het waterschap en de gemeente voor het aanleggen van leidingen, dempen van sloten en egaliseren van de percelen. Verder zijn we met verschillende draineurs en bodemkundigen om tafel gegaan. Drainagebedrijf Gebroeders Emonds en ingenieursbureau Promeco hebben het systeem uiteindelijk gerealiseerd.” 

Promeco heeft uitgezocht middels modellen of het water wel alle compartimenten zou bereiken en van voldoende water kon voorzien, hoe ging dat?

“Het laatste wat je wilt is dat het aangevoerde water bepaalde compartimenten niet bereikt. Promeco heeft inderdaad berekend wat voor buizen we moesten gebruiken om dat te voorkomen. Verder heeft Promeco een aantal elementen toegevoegd. Ten eerste zijn dat meetdrains. Onder ieder compartiment is een separate drainagebuis getrokken die aan de rand v/d compartimenten omhoog komen middels een stijgbuis. Dit ziet eruit als een peilbuis. Met deze peilbuis meet je de grondwaterstand, en dan niet lokaal op de plek van de buis, maar de gemiddelde grondwaterstand van het compartiment. Daarnaast heeft Premeco modulerende toevoerregelingen ontwikkeld. Hiermee is de gewenste grondwaterstand per compartiment in te stellen. Zodra de gewenste grondwaterstand bereikt is (bepaald door het niveau in de meetdrain) wordt de wateraanvoer automatisch dichtgeknepen. Deze innovaties zijn voor ons een uitkomst om het water te kunnen sturen.” 

Het systeem is nu voor de tweede zomer in werking, wat zie jij gebeuren op de percelen?

“Ik zie geen verdroging van het gras, daardoor blijft de grasmat van goede kwaliteit en krijgen onkruiden minder kans. Omdat we met grasklaver werken is dit een plus. Chemische onkruidbestrijding is namelijk lastig. Bovendien, wat niet hoeft, dat hoeft niet. Ook blijft het gras groeien bij droogte. Althans, zolang het geen 30 tot 40 graden wordt. Dit jaar heeft het bij ons tussen de 1e en 2e snede amper 2,5 mm geregend en toch hebben we een mooie snede gras kunnen oogsten. Daar was ik positief door verrast!”

Maar niet zonder slag of stoot, dit is een behoorlijke tijds- en geldinvestering geweest.

“Klopt en we passen het toe bij de minst renderende teelt, gras. Desondanks zie ik dit als een verzekering van onze toekomst. De zomers lijken steeds droger te worden terwijl eiwit van eigen land steeds belangrijker wordt. Ook geeft dit systeem ons de mogelijkheid om beweiden toe te passen met onze koeien, eerder was het land daar niet echt geschikt voor. We hebben de investering er niet zomaar uit, maar ik knijp in mijn handen dat we zien dat het systeem in ieder geval werkt!” 

Boer zoekt Water

De aanleg van het sub-irrigatiesysteem valt binnen het project Boer zoekt Water, dat subsidie heeft ontvangen vanuit het Deltaplan Hoge Zandgronden. Dit is onderdeel van het Provinciaal Milieu- en Waterplan van provincie Noord-Brabant. Het is één van de manieren waarop de provincie klimaatadaptatie aanjaagt. Met resultaat. Boer zoekt water zou wel eens het grootste gerealiseerde sub-irrigatiesysteem van Nederland kunnen zijn. Daarbij is het systeem uitgerust met nieuwe snufjes van de onderneming Promeco. Kijk ook op www.boerzoektwater.nl.

 

Back to top