‘De wil om te veranderen is er vaak wel bij boeren en de deelname aan een DAW-project helpt hierbij. Door op bedrijfs- en gebiedsniveau samen kennis en ervaring op te doen en te delen, bieden we boeren in onze projecten handvatten om tot die verandering te komen’, zegt Meri Loeffen, programmamanager Deltaplan Agrarisch Waterbeheer (DAW).
Het DAW heeft deelnemers van zeven van water- en bodemprojecten uitgebreid bevraagd naar hun motivatie en ervaringen. Omdat het DAW inzicht wil in de succesfactoren, verbeterpunten en uitkomsten van projecten. Melle Nikkels van Aequator Groen & Ruimte heeft de 38 semigestructureerde interviews begeleid en geanalyseerd. ‘Een reden die vaak ter sprake kwam om mee te doen, is het verbeteren of verduurzamen van het eigen bedrijf. De meeste deelnemers hadden zelf al verbeterpunten waar zij mee aan de slag wilden. Daarnaast is het opdoen van kennis en inzicht een veelgenoemde reden. Vooral meten en leren over hoe het ‘echt’ zit werd veel genoemd’, aldus Nikkels. Het overgrote deel van de deelnemers twijfelde niet om mee te doen met een DAW-project en zou deelname aanbevelen aan anderen.
Adviseur als succesfactor
Uit de interviews komt sterk naar voren dat de adviseurs als belangrijke succesfactor worden gezien. De mogelijkheid om te sparren met de adviseur, het persoonlijke contact en de specifieke (perceel eigen) adviezen worden als zeer positief ervaren.
‘Wat ons opvalt, is dat de geïnterviewde agrariërs aangeven het belangrijk te vinden dat (praktische) bevindingen binnen projecten beter worden vertaald naar verbeteringen in beleid en/of wet- en regelgeving. De adviseur wordt hierbij gezien als belangrijke verbinder tussen praktijk en beleid. Een waardevol inzicht voor ons’, zegt Loeffen.
Een geïnterviewde boer verwoordt het als volgt: “Stel dat je maatregelen toepast waar de adviseur mee komt, en je meet op je bedrijf dat je waterkwaliteit goed is, dan zou dat ook wat moeten opleveren in de regeldruk. Als ik me inzet voor de sponswerking, zou ik daar dan niet wat voor terug kunnen krijgen? Het beregeningsbeleid is nu zo star. Zou dat niet iets minder star kunnen als ik me aantoonbaar inzet?”
Brede uitkomsten
Uit de interviews komt naar voren dat alle deelnemers hun project zouden aan bevelen aan anderen, mee zouden willen doen aan een vervolg en, wetende wat zij nu weten, zich opnieuw zouden opgeven voor het project. Bijna alle deelnemers geven aan iets geleerd te hebben. Dit kan gaan over nieuwe inzichten, kennis over het bodem- en watersysteem en/of de werking van bepaalde maatregelen.
Positieve aspecten van meedoen zijn voor de deelnemers bijvoorbeeld dat ze nieuwe mensen hebben leren kennen. Een verandering in netwerk kan ook zijn dat het in de toekomst makkelijker is om samen te werken met andere boeren in de omgeving en/of met het waterschap. Veel boeren geven aan nieuwe en relevante dingen te hebben geleerd over bodem en water en beter weten welke aanpassingen ze zelf kunnen doen. Daarnaast geven een groot aantal geïnterviewden aan dat ze aanpassingen hebben gedaan aan het bodem- watersysteem en/of bedrijfsvoering naar aanleiding van deelname aan het project. Denk hierbij bijvoorbeeld aan anders bemesten, de aanleg van akkerranden, het gebruiken van groenbemesters, niet-kerende grondbewerking, aanleg van stuwtjes of drainage.
Schop mee op de trekker
‘De tastbare, blijvende uitkomsten kunnen investeringen zijn, zoals de aanschaf van een ecoploeg, maar ook aanpassingen in het bodem- en watersysteem en/of in bedrijfsvoering zoals het dempen van een sloot’, geeft Nikkels aan. ‘Een deelnemer van Bodem als Basis gaf aan nu 60% minder kunstmest te gebruiken dan voor deelname. Maar lang niet alle uitkomsten zijn tastbaar of makkelijk te meten Een niet meetbare, maar wel hele relevante uitkomst, kwam van een agrariër in Flevoland. Naast allerlei investeringen die hij had gedaan, vertelde hij dat er nu ook standaard een schop meeging op de trekker. Hij groef vaker een gat in de bodem en afhankelijk van wat hij in de ondergrond aantrof paste hij zijn geplande bewerking aan, of stelde die uit.’
Vervolg
De ervaringen en bevindingen van deze eerste interviewserie - ‘pilot brede monitoring’ genoemd - tonen het belang om aandacht te hebben voor meer zaken dan meetbare effecten in het veld. Denk daarbij aan de verandering in het netwerk (makkelijker samenwerken), verandering in bewustwording (kennisontwikkeling en handelingsperspectief) én aan tastbare uitkomsten (investeringen). Het blijkt waardevol om kwalitatieve en persoonlijke inzichten te krijgen in welke aanpassingen er zijn gedaan, wat er is geleerd en/of waarom het deelnemen aan een project (niet) als relevant is ervaren. De eerste resultaten geven aanleiding om deze aanpak breder toe te passen voor het DAW-monitoringsprogramma. Dit krijgt een vervolg in 2023.