LLTB-bestuurder Peter van Dijck pleit voor een denkomslag in Limburgse grondwaterbeschermingsopgaven: "Van 'wat kan ik aan mest plaatsen' naar 'wat heeft mijn gewas precies nodig'. De boeren en tuinders in kwetsbare gebieden staan met de krappe bemestingsnormen en (te) hoge uitspoeling van nitraat voor een grote opgave. Met het project Duurzaam Schoon Grondwater kunnen we daaraan bijdragen.
‘Op de Zuid-Limburgse kalkgronden ontbreken de beschermende lagen in de bodem’, zegt Martijn Groenendijk, sectormanager Klant & Operatie bij drinkwaterbedrijf WML. ‘Meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen kunnen daardoor in onze waterwinputten terechtkomen.’ Door de jarenlange samenwerking van het drinkwaterbedrijf met de provincie Limburg en boeren en tuinders is in het zuiden van de provincie de stijging van het nitraatgehalte in het grondwater tot staan gebracht. ‘Maar de waardes moeten omlaag om ook voor de volgende generaties kwalitatief goed drinkwater te hebben’, weet Groenendijk. ‘Is de verontreiniging te groot, dan verprutsen we een bron.’
Zeven op de tien neemt al maatregelen
In de Zuid-Limburgse grondwaterbeschermingsgebieden nemen zeven op de tien agrarisch ondernemers al maatregelen. In de rest van de provincie is dat ongeveer de helft. Volgens Groenendijk moet er een tandje worden bijgezet. ‘Willen we echt een verschil maken, dan is het van belang dat bijna alle agrarisch ondernemers in grondwaterbeschermingsgebieden deelnemen aan het project Duurzaam Schoon Grondwater (DSG) en hun bedrijfsvoering aanpassen om nitraatuitspoeling te voorkomen.’
Naast precisiebemesting kunnen boeren en tuinders ook hun gewasrotatie optimaliseren of kiezen voor meer permanent grasland. De nitraatconcentratie in het bovenste grondwater is gemiddeld veel hoger onder permanent bouwland dan onder grasland in rotatie met bouwland en onder permanent grasland, berekende het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu.
Ingewikkeld proces
De norm van maximaal 50 milligram per liter nitraat in drinkwater staat al decennialang. ‘Daarbij komt dat het zuiveren van nitraat uit water heel ingewikkeld is. Dan praat je over ontzoutingstechnieken, zoals omgekeerde osmose. Dat zijn kostbare en weinig duurzame oplossingen’, stelt Groenendijk. Het is belangrijk om de bron zo schoon mogelijk te houden, vervolgt de WML-sectormanager. ‘We zeggen daarom: we beschermen om te blijven, want wat er niet in zit, hoeft er ook niet te worden uitgehaald. Het verplaatsen van een grondwaterbeschermingsgebied in een dichtbevolkt gebied is helaas geen optie.’
Nog meer deelnemers nodig
Het project Duurzaam Schoon Grondwater is sinds vorig jaar over de hele provincie uitgerold, maar de eerste resultaten in het noorden zijn nog lastig te interpreteren, vindt LLTB-bestuurder Peter van Dijck. ‘Omdat we in het noorden nog maar relatief kort bezig zijn. En het deelnamepercentage moet nog groeien.’
Van Dijck noemt de uitdaging groot, want wat wel duidelijk is: in grondwaterbeschermingsgebieden als Breehei, Beegden en Heel is het lastig om de nitraatgehaltes snel omlaag te krijgen. ‘Het maakt natuurlijk een groot verschil of in grondwaterbeschermingsgebieden 80 procent van het gebied natuur is en 20 procent landbouw of juist andersom’, weet Van Dijck. ‘We zien in ieder geval dat boeren en tuinders in alle gebieden uit de startblokken zijn met maatregelen. Maar ik vergelijk het met rijden op de snelweg zonder snelheidsmeter. Boeren weten niet precies wat er in de bodem gebeurt.’
Het drinkwaterbedrijf is blij met de boeren en tuinders die meedoen met het project Duurzaam Schoon Grondwater. ‘Veel mensen zijn nog onbekend met de nitraatproblematiek in de grondwaterbeschermingsgebieden. Dan kan het lastig zijn om de motivatie te vinden om vrijwillig mee te doen’, analyseert Groenendijk. ‘Maar als de uitspoeling te hoog blijft, zal de minister er niet aan ontkomen om extra maatregelen te gaan nemen.’
Boeren belonen voor inspanningen
Volgens de LLTB-bestuurder is een omslag in denken nodig. ‘Dachten we veertig jaar geleden: hoeveel mest kunnen we plaatsen om het gewas nog te laten groeien, nu moeten we denken: wat heeft het gewas precies nodig en wanneer in het seizoen. Tegelijkertijd worstelen boeren en tuinders al met strenge bemestingsnormen, waarbij zowel de oogst als de bodemvruchtbaarheid onder druk komt te staan. En dat willen we juist voorkomen.’ Van Dijck heeft als ideaalbeeld dat boeren worden beloond voor hun inspanningen. ‘En dus ook plaatsingsruimte krijgen als die er is. Verder hebben we vooral veel kennis en kunde nodig om op het scherpst van de snede te telen. Het is mooi dat agrariërs en adviseurs binnen dit project hun goede ervaringen kunnen uitwisselen.’
Meer informatie
Met het project Duurzaam Schoon Grondwater kunnen boeren in grondwaterbeschermingsgebieden onafhankelijke ondersteuning krijgen om de nitraatuitspoeling op hun percelen terug te dringen binnen een rendabele bedrijfsvoering. Agrarisch ondernemers in deze gebieden kunnen zich melden via DSG@arvalis.nl.De grondwaterbeschermingsgebieden in Zuid-Limburg lopen voorop met het terugdringen van nitraat in het grondwater. LTO Nederland, de vereniging van drinkwaterbedrijven Vewin, de provincies en de ministeries van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en Infrastructuur en Waterstaat hebben in een overeenkomst afgesproken de Zuid-Limburgse aanpak landelijk uit te rollen. Kijk ook op www.lltb.nl.