Akkerbouwer: ‘Wij maken van niets iets, met water, zon en bodem’

Met de DAW Klimaatkaravaan naar de droge zandgronden van Drenthe

Zien is geloven, vindt akkerbouwer Erik Emmens uit Zeijen (Dr). En dus zagen de genodigden van de DAW Klimaatkaravaan op 14 april hoe Emmens zijn aardappelen poot en ruggenfreest in één werkgang om bodemvocht beter vast te houden. Medewerkers van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, de waterschappen Noorderzijlvest en Hunze en Aa, provincie Drenthe, WUR Valthermond en LTO hoorden tijdens de excursie hoe akkerbouwers in op droge zandgronden in Drenthe anticiperen op droogte als gevolg van klimaatverandering.

Een terugblik op een op initiatief van LNV door het DAW georganiseerde excursiedag. En bekijk de video voor een sfeerverslag.

Water voor later

De DAW Klimaatkaravaan begon in Drouwenermond, op het akkerbouw- en tulpenteeltbedrijf van Roelof Jan Wollerich, dat hij samen met zijn broer Jan Willem leidt. “Een landbouwbedrijf leen je van de volgende generatie”, stelt de Drentse ondernemer aan het begin van zijn presentatie. “Wat wij doen, heeft over 30 jaar pas, of nog, effect. Zorg voor de bodem en de omgeving is onze natuur. Wij maken van niets iets, met water, zon en bodem.” Vanwege toenemende droogte en de capaciteit van het peilgebied in de dalgronden waar Wollerich boert, wordt bodem- en waterbeheer alleen maar belangrijker.

Droogte en weersextremen als zware plensbuien zorgen voor kwaliteit- en opbrengstproblemen in het gewas. Om meer controle te krijgen over water, zetten de broers met het DAW-project Water voor Later in op een slim waternetwerk met stuwtjes in de sloot en peilvakken naar draagkracht en behoefte van de bodem. “We bufferen en houden water vast, waardoor de bodem vitaal en gezond blijft en het gewas weerbaar.” Wollerich verwacht minder te beregenen en verwacht zo minder druk op het waterschap.

In de bus op weg naar Erik Emmens in Zeijen presenteerde WUR-onderzoeker Saskia Houben vanuit het project KlimaatAdaptatie Netwerk Open Teelten (KANO) over klimaatstresstesten en droogte.

Inkomen bepaald door water

Op de hoge droge zandgronden die kenmerkend zijn voor de provincie zijn er zorgen over voldoende waterbeschikbaarheid en de waterkwaliteit. Emmens: “Mijn inkomen wordt in grote mate bepaald door de beschikbaarheid van water, zonder water groeit niets.” Met sensoren brengt Emmens waterbeschikbaarheid- en kwaliteit in kaart. Dat doet hij samen met Boermarke Zeijen, een 350 jaar oude gebiedsorganisatie van voornamelijk agrarische ondernemers. “Toenemende droogte is een uitdaging waar we samen aan werken, want als we hier boer willen blijven moet er wat gebeuren.”

Meten is weten

Tientallen sensoren zijn geplaatst in het gebied. Deze meten onder meer het oppervlakte- en grondwaterpeil, maar ook waterkwaliteit. “Naar aanleiding van de metingen is het peil van het beekdal 10 cm lager gezet. Dat heeft een enorm effect gehad op de draagkracht op de bodem. Daardoor kunnen we eerder en langer het land op.” Sensoren meten ook het bodemvocht, zodat Emmens weet wanneer beregenen daadwerkelijk nodig is. Ook de waterkwáliteit wordt continu gemeten, ”in het belang voor ons allemaal”.

Op het land van Emmens zagen de aanwezigen wat werken aan waterbeschikbaarheid daadwerkelijk inhoudt: de Drentse ondernemer poot en freest de ruggen in één werkgang om de bodem en het bodemleven zo min mogelijk te beroeren. “Een gezonde bodem houdt vocht beter vast.”

Op een perceel verderop toonde de akkerbouwer de effecten van mest: de wintertarwe bemest hij met de spaakwielbemester met zo min mogelijk risico op uitspoeling van nutriënten. De akkerrand kreeg niets en dat was duidelijk zichtbaar.

Kansrijke maatregelen

Cors van den Brink (adviseur bodem- en grondwaterbeheer bij Royal Hashkoning DHV) gaf een presentatie over kansrijke maatregelen die waterbeschikbaarheid in Drenthe kunnen verbeteren. Denk aan water vasthouden (boerenstuwtjes, dempen sloten) en bodem- en gewasmaatregelen als groenbemesters telen en opbrengen van klei en leem op percelen.

DAW Kennismatcher Hedwig Boerrigter kijkt tevreden terug op de tweede Klimaatkaravaan: “De discussie tussen de boeren en de beleidsmakers werd af en toe op het scherpst van de snede gevoerd. Schurend zelfs, maar dat is nu net de reden om de Klimaatkaravaan te organiseren.”