Dit artikel is onderdeel van de campagne #emissiereductiesprint. In deze campagne tonen we praktijkinitiatieven om emissies van gewasbeschermingsmiddelen te verminderen. Minder emissie via erf, perceel en drift draagt bij aan het behoud van toelatingen van middelen, het halen van waterkwaliteitsdoelen en vermindert overlast voor omwonenden.
De akkerbouwsector overschrijdt al meerdere jaren op verschillende meetpunten de kwaliteitsnormen voor het oppervlaktewater. ”Dat kan flinke consequenties hebben voor de beschikbaarheid van gewasbeschermingsmiddelen”, vertelt Dirk Johan Feenstra, senior projectleider bodem en water bij LTO Noord. “Het risico is groot dat voor akkerbouwgewassen steeds meer middelen wegvallen en we het moeten doen met minder effectieve en duurdere alternatieven. Het is een probleem dat de sector gezamenlijk moet oplossen. Telers spelen hierbij een grote rol. Haast is geboden!”
Bij perceelemissie gaat het om (regen)water dat residu bevat en van het perceel afspoelt naar het oppervlaktewater. Dit vormt een emissieroute van gewasbeschermingsmiddelen naar de sloot. Afspoeling is vaak een gevolg onvoldoende opname door de bodem, in combinatie met hevige regenval. Dirk Johan: “Om perceelemissie te voorkomen, is het belangrijk dat de middelen, als ze niet op het gewas komen, door de bodem worden opgenomen, en niet wegspoelen bij regenval. We moeten daarom de sponswerking van de bodem behouden of verbeteren door goed bodembeheer. Als we dat niet doen, leidt afspoeling tot verontreiniging van het oppervlaktewater, een verminderde ecologische waterkwaliteit en aantasting van de biodiversiteit.”
Een uitgebreide gereedschapskist
Het verminderen van perceelemissie is een noodzaak voor alle bedrijven in de sector. Telers hebben al te maken met aanzienlijke middelenbeperking. Het is belangrijk om effectieve middelen voor specifieke ziektes en plagen te behouden. “We houden het liefst een zo uitgebreid mogelijke gereedschapskist, aangezien de gevolgen, zoals verminderde gewaskwaliteit en oogstverlies, aanzienlijk kunnen zijn en een flinke impact hebben op de omzet", benadrukt Dirk Johan.
Maatregelen
Akkerbouwers hebben allerlei maatregelen ter beschikking om uit- en afspoeling te verminderen en te voorkomen. Dirk Johan legt uit: “Goed bodembeheer is de basis. Het type perceel en de ligging bepalen welke specifieke maatregelen nodig zijn. Zo is zandgrond bijvoorbeeld minder gevoelig voor oppervlakteafspoeling dan kleigrond. Daarnaast is het belangrijk om geschikte machines te gebruiken, te zorgen voor goede bodemomstandigheden tijdens het toepassen van gewasbeschermingsmiddelen en zorgvuldig te werk te gaan bij bewerkingstechnieken.”
Identificeren en anticiperen
Het juiste gebruik van gewasbeschermingsmiddelen is cruciaal, waarbij een passende timing en dosering fundamenteel zijn. Dirk Johan: “Weersomstandigheden kunnen invloed hebben op de effectiviteit van deze middelen, zoals afspoeling als gevolg van hevige neerslag. Het is belangrijk om te weten waardoor en wanneer afspoeling voorkomt en daar actie op te ondernemen. Er zijn veel maatregelen mogelijk, zoals het aanleggen van infiltratiegreppels tussen het gewas en de sloot en het creëren van sleuven met de freestand tussen teeltruggen en bedden om waterinfiltratie te bevorderen. Gewas zaaien op kopakkers helpt ook goed bij het voorkomen van afspoeling.”
License-to-produce
Actief bijdragen aan emissiereductie is de verantwoordelijkheid van iedereen in de sector en is doorslaggevend voor de license-to-produce. Dirk Johan benadrukt: “Door geen maatregelen te nemen, benadeel je niet alleen jezelf, maar ook je collega-akkerbouwers. Neem bewuste beslissingen en ga slim om met deze uitdagingen. Er wordt verwacht dat we dat laten zien, vooral nu.”
Zo voorkom je perceelemissie:
- Behoud en verbeter de bodemsponswerking: minimaliseer bodemverdichting, behoud organisch materiaal en bevorder een gezonde bodemstructuur.
- Gebruik geschikte machines: stem de keuze van machines af op de bodemomstandigheden om bodemverdichting en afspoeling te verminderen.
- Pas timing en dosering aan: stem het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen af op de juiste timing en dosering, rekening houdend met geschikte weersomstandigheden om effectiviteit te vergroten en afspoeling te verminderen.
- Identificeer en anticipeer: herken potentiële afspoelingspunten op het perceel en houd rekening met weersomstandigheden die afspoeling kunnen beïnvloeden. Neem specifieke maatregelen, zoals het aanleggen van infiltratiegreppels en het creëren van sleuven tussen ruggen en bedden om waterinfiltratie te bevorderen.
- Zaai gewassen op kopakkers: voorkom afspoeling door gewassen op de bovenkant van het perceel te zaaien, waar water kan accumuleren en afvoeren zonder de sloot te bereiken.
- Werk samen in de sector: perceelemissiereductie is een gemeenschappelijk probleem dat de hele sector aangaat. Werk samen met collega-akkerbouwers, deel kennis en ervaringen en zoek gezamenlijk naar oplossingen.
- Van ervaringen leren? Boeren vertellen over hun aanpak bij de pilot perceelemissie in Drenthe.
- Nog vragen over jouw bodem? Het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer biedt gratis bodemadviezen aan. Vraag het hier aan!