De gevolgen van de droogte van vorig jaar zijn tot in het voorjaar van dit jaar voelbaar. Reden voor waterschappen en boeren om alles op alles te zetten voor voldoende wateraanbod voor de gewassen. Extra stuwen en afsluiters van duikers kunnen daarbij helpen.Waterschap Rijn en IJssel heeft verschillende maatregelen genomen om het water langer vast te houden. Onder het motto ‘elke druppel de grond in’ is boeren, landeigenaren en particulieren gevraagd het water vast te houden. Dat kan met eigen stuwen of speciaal ontworpen duikerafsluiters; plastic bollen die gemakkelijk in een duiker kunnen worden geplaatst en er ook weer gemakkelijk uit kunnen worden gehaald.
Het systeem werkt goed, maar is niet overal afdoende, volgens heemraad en melkveehouder Peter Schrijver. Er zijn ongeveer zeventig afsluiters verdeeld onder agrariërs. ‘We hebben ze persoonlijk gebracht. Zo konden we meteen instructies geven. Maar zeker zo waardevol waren de gesprekken die we met de boeren konden voeren over ons waterbeleid en de maatregelen die wij en de boeren zelf kunnen nemen’, laat Schrijver weten. Naast het afsluiten van duikers, heeft het waterschap zelf ook stuwen geplaatst om de grondwaterstand omhoog te kunnen krijgen. ‘We hebben hiervan geleerd. We zullen in de toekomst in de winter het water meer moeten vasthouden als dat nodig is en ons beleid daarop moeten afstemmen. Flexibeler peilbeheer dus’, zegt de heemraad.
Het plaatsen van de afsluiters in kleinere watersystemen die in beheer zijn bij boeren – volgens Schrijver ‘de haarvaten van het watersysteem’ – heeft ervoor gezorgd dat de grondwaterstand in het oostelijk deel van het gebied van Waterschap Rijn en IJssel weer op niveau is. Dat gold begin maart nog niet voor de hogere zandgronden in het middengebied. ‘Daar is de situatie zorgelijk. Er is nog geen water en dan helpt afsluiten ook niet.’
De waterschappen De Dommel en Brabantse Delta hebben samen met de ZLTO de actie ‘Drempels tegen droogte’ opgezet. Het is een extra boost voor het ZLTO-project ‘Wel goed water geven’, dat zich richt op concrete maatregelen om droogteschade te voorkomen. Boeren kunnen subsidie ontvangen als ze een stuw of een eenvoudige drempel in hun sloot aanleggen. ‘De drempel is een eenvoudige maatregel die met wat planken en palen simpel is aan te leggen. Een LOP-stuw is een structurele maatregel, die wij in overleg met de boer aanleggen en die daarna door de boer zelf wordt bediend’, vertelt adviseur beheer en onderhoud Jeannette van Boerdonk van Waterschap De Dommel.
Noodzaak
De actie wordt goed opgepikt, vooral door de boeren op de droge zandgronden. Vanaf begin dit jaar tot begin maart waren er in het stroomgebied van Waterschap De Dommel op 115 locaties extra maatregelen genomen om het water vast te houden. En er komen volgens Van Boerdonk iedere week locaties bij. ‘Boeren zien de noodzaak in om zelf maatregelen te treffen en het water vast te houden. En dat het nu moet gebeuren. Als we over drie maanden in actie komen, is het te laat. We moeten proberen al het water dat nu valt zoveel mogelijk vast te houden.’
Het is nog te vroeg om concrete resultaten te kunnen geven, maar water vasthouden heeft altijd zin, stellen de waterschappen. Regen is de belangrijkste voorwaarde om de maatregelen goed te laten werken, benadrukt Van Boerdonk. ‘Regen is voor ons waterschap de enige bron van wateraanvoer, dus we zijn zuinig op elke druppel die valt. Als er geen regen valt, kun je het water ook niet vasthouden.’
Projectleider Everhard van Essen zegt dat waterconservering maatwerk is. Hij deed ervaring op in Friesland. ‘Het gaat naast waterconservering ook om het verbeteren van het vochtleverend vermogen van de grond. Hoe kun je meer water bij je gewas krijgen, dat is de hoofdvraag. En dat kan via verschillende wegen: met stuwen, peilgestuurde drainage en het verhogen van het organischestofgehalte. ’Ook in andere regio’s lopen projecten die zich richten op waterconservering en bodembeheer. Bodemverbetering is een zaak van lange adem, maar water vasthouden middels extra stuwen en afsluiters heeft meteen effect, leert de ervaring.
Dit is een artikel uit Nieuwe Oogst van zaterdag 23 maart 2019. Tekst: Ida Hylkema - Foto: Carla Michielsen