Een andere manier van baggeren en ecologisch beheer, dat waren de speerpunten van het project Levendige Boerensloot. In 2014 startte het project met tien enthousiaste agrariërs en werd een jaar later uitgebreid. In 2019 is het project succesvol afgerond. Harold Vlooswijk, een melkveehouder uit Papekop met 120 geiten en 50 blaarkoppen, is één van de agrariërs die er sinds het begin bij was. Samen met Beke Romp van Hoogheemraadschap de Stichtse Rijnlanden heeft hij afgelopen vijf jaar de kar getrokken. Vlooswijk wijdt het succes van het project onder andere aan de vrijwillige insteek. “Je moet beginnen met een club die het leuk vindt, dan wordt het een succes, anderen zien dat succes en dan rolt het verder uit.”
Toegenomen diversiteit
Na een aantal jaren van ecologisch beheer zijn er zichtbare resultaten in en rondom de sloten. Zo is de diversiteit aan planten langs de boerensloten enorm toegenomen en zijn er veel nieuwe plantensoorten bijgekomen, zoals bijvoorbeeld waterdrieblad en krabbenscheer. Vlooswijk geeft aan dat ook de hoeveelheid bestaande planten is toegenomen: “Voordat we met dit project begonnen hadden we een paar hoekjes met lisdodden, maar nu staan er echt veel. Dat vind ik prachtige planten, die zijn er zo groot aanwezig”.
Effecten
Of het oppervlaktewater ook meetbaar schoner is geworden is nog lastig wetenschappelijk aan te tonen doordat de afgelopen jaren niet goed te vergelijken zijn. Door droogte en het uitblijven van veel regen, die normaal een zuiverende werking heeft, zijn de omstandigheden anders. Maar Vlooswijk ziet zelf al wel effecten, bij bijvoorbeeld de drinkbakken voor de koeien die naast de sloot staan en water uit de sloot op pompen: “Als boer zie je ook hoe schoon het water in die bak is. Dat zie je nog meer dan als het in de sloot zit. En het zien van het water in die waterbak is ook bewustwording.”
Bewustzijn
Door het project zijn veel boeren bewuster met hun slootonderhoud bezig. Vlooswijk onderstreept dat het project echt een voorbeeld is geweest voor veel boeren in het gebied. Hij vertelt dat zijn buurman eerst niet heel enthousiast was, maar nu wel meedoet met het landelijke systeem. Vlooswijk: “Je ziet dat als je als pionier iets doet, daar achter staat en het het waterschap erin meekrijgt, dat je dan echt iets kan veranderen in de maatschappij”.
Baggeren
In eerdere jaren hebben de meeste boeren gekozen voor een zo goedkoop mogelijke methode van slootonderhoud, omdat het onderhouden en uitbaggeren van sloten een kostenpost is voor boeren. Er werd hierbij eens in de vijf jaar met een baggerkraan alle bagger uit de sloot gehaald, waarmee de slootplanten in de kant er ook in één keer uit werden gehaald. Elk jaar een beetje bagger eruit halen is minder schadelijk voor de planten, maar wel een stuk duurder.
Om een andere manier van slootonderhoud te bewerkstelligen is het project Levendige Boerensloot geïnitieerd door Hoogheemraadschap de Stichtse Rijnlanden. Na overleg tussen de agrariërs, het waterschap en Aquon (het onderzoekslaboratorium van waterschappen) is dit project verder uitgewerkt. “Wij gaven aan dat we best deze duurdere, maar meer ecologische manier van slootonderhoud wilden uitvoeren, maar dat we wel voor de meerkosten een bijdrage zouden willen ontvangen. En als we die krijgen, dan gaan we met elkaar ontdekken of dat mooie sloten oplevert, of meer planten.” zegt Vlooswijk.
Ecologisch slootonderhoud
De doelstelling van het project was om boeren bekend te maken met een meer ecologische manier van slootonderhoud, waarbij ecologisch beheer van de slootkant en een andere baggermethode centraal stonden. Dit houdt in dat eens per jaar de bagger uit de sloot met een baggerspuit verder op het land moet worden gezet, in plaats van langs de kant. Ook moeten de planten aan de zijkant van de sloten ontzien en onderhouden worden, door afmaaien met een ecologisch slootschoon-apparaat in plaats van planten met wortel en al eruit te halen.
Monitoring
Gedurende de pilot monitorden vrijwilligers en Aquon steekproefsgewijs bij de deelnemende boeren, waarbij op twee of drie plekken zoekvlakken zijn gemaakt van 100 meter. Hier werd twee keer per jaar gemonitord, een keer in het voorjaar (mei) en een keer in het najaar (september). Niet alleen werden de planten geteld, ook werd er gekeken naar kikkers, salamanders, watertorren en ander waterleven om te kijken naar de verandering én of het effect heeft.
Landelijke regeling als vervolg
Het project Levendige Boerensloot is een eerste stap geweest naar een bredere uitrol in Nederland. In 2016 is er gestart met het Agrarisch natuur- en landschapsbeheer (ANLb). Hierbij zijn inmiddels al honderden boeren aangesloten. Boeren kunnen hierbij kiezen uit verschillende pakketten die bijdragen aan een levendige boerensloot:
• Ecologisch slootschonen
• Baggeren met de baggerspuit
• Beheer van natuurvriendelijke oevers
• Inrichten en beheer van bufferstroken
Ook Vlooswijk doet mee met het agrarische natuur en landschapsbeheer (ANLb), met de pakketten ecologische slootkantenbeheer en botanische weiderand. Hierbij wordt de slootkant beschermd door een paar meter naast de slootkant later te maaien en niet te bemesten. Ook maakt hij nog steeds gebruik van de baggerspuit.
Verdienen in de toekomst
Vlooswijk zou het liefst zien dat er een verdienmodel in zit voor de boer, in plaats van alleen een onkostenvergoeding. Door boeren meer te belonen als ze planten in de slootkant hebben, worden ze nog enthousiaster en gedrevener om mee te doen, met mooiere en schonere sloten tot gevolg. Vlooswijk: “Als je dan zegt wij willen mooiere sloten voor het landschap, schoner oppervlaktewater, dan moet er eigenlijk ook nog iets aan te verdienen zijn. Dan laat je ook echt zien als maatschappij dat het gewaardeerd wordt. Dat zou nog een winstpunt zijn. Kijk, waterzuiveringsinstallaties kosten ook geld, dus aan schoner water mag je als maatschappij ook wat aan besteden vind ik”.
Meer informatie? Beke Romp: tel. (030) 209 7150 of e-mail romp.b@hdsr.nl