Agrarisch Nederland kent een imposant en internationaal fameus kennislandschap. Er wordt veel theorie- en praktijkonderzoek gedaan naar ‘de goede landbouwpraktijk’, er zijn tientallen demo- en proefbedrijven en er zijn talloze kennisinstituten en agrarische opleidingen. “Kennis is vaak het probleem niet “Kennis vindbaar en toepasbaar maken voor de boer en tuinder, daar is nog een flinke slag te slaan”, stelt Marieke van Leeuwen, de LTO Noord-projectleider voor het DAW-spoor Versterkte Kennisverspreiding Duurzaam Bodembeheer en Klimaatadaptatie.
Het DAW wil hierin verbetering brengen. “Want ook aan integraliteit ontbreekt het. De versnippering en verkokering van het kennisaanbod maakt het onze boeren niet makkelijk.” Dat gebeurt binnen het DAW via het spoor van de Versterkte Kennis Verspreiding (VKV) voor de thema’s Nutriënten, Duurzaam Bodembeheer en Klimaatadaptatie en Gewasbeschermingsmiddelen.Versterkte Kennis Verspreiding heeft als doel boeren en tuinders te helpen aan water- en bodemkennis waarmee zij hun bedrijf verder kunnen verduurzamen en voorbereiden op de toekomst.
Kunnen boeren dat niet beter zelf doen?
Klinkt als een uitdaging. Hoe gaan jullie dat doen?
Marieke: “Binnen VKV Duurzaam Bodembeheer en Klimaatadaptatie proberen we op meerdere manieren kennis uit te wisselen tussen boeren en tuinders onderling, maar ook tussen boeren en tuinders, onderzoek, onderwijs en overheden. Dat is tweerichtingsverkeer; toepasbare kennis is interessant voor de ondernemers, maar de praktische boerenkennis en -ervaringen zijn evengoed interessant voor het onderzoekers en beleidsmakers. We weten dat kennisoverdracht via face-to-face het beste werkt en een van de persoonlijke ingangen naar de boer toe zijn erfbetreders. Denk aan gebiedsmakelaars, bodem- en voeradviseurs of loonwerkers. Deze mensen zijn bekend bij de agrarische ondernemers en kennen het bedrijf vaak al jaren. Zo organiseren we bijvoorbeeld dat adviseurs uit een bepaalde regio onderling kennis uitwisselen in bodemteams, waarbij we ook interessante kennisinput faciliteren: ze worden bijgepraat over nieuwe bevindingen van onderzoekers (en vice versa), krijgen uitleg over nieuwe tools of informatie over relevante subsidieregelingen. En kunnen daar dan direct met vakgenoten over in gesprek; leerzaam en leuk! De adviseurs brengen de kennis vervolgens weer naar hun klanten, de boer en tuinder in de regio. Zo versterken we het bodemadvies in de regio.”
Welke kansen biedt Versterkte Kennisverspreiding het DAW?
Marieke: “Het DAW probeert op meerdere vlakken de boer en tuinder te ondersteunen in zijn bodem- en wateropgave. Door investeringen te faciliteren via subsidieregelingen, innovaties te stimuleren via demo’s en projecten enzovoort. Kennisverspreiding is wat mij betreft een heel belangrijke pijler van het DAW, maar tegelijkertijd ook een moeilijke. Het effect is lastig meetbaar, er is veel kennis beschikbaar en het toepasbaar maken van kennis voor de boer is soms ook vraagstuk. Met Versterkte Kennisverspreiding gaan we voor een verbetering van het kennislandschap rondom de boer, die ook na afronding van deze projecten beklijft. Daar zetten we onder andere op in door heel actief samen te werken met stakeholders zodat men gedeeld eigenaarschap gaat voelen voor gekozen veranderingen en richtingen. De Kennismatchers spelen hierin een belangrijke rol.”
Hoe gaat de Kennismatcher van het DAW de versnippering te lijf?
Marieke: “De Kennismatchers organiseren verbindingen tussen branche-organisaties, ketenpartijen, demobedrijven, beleidsmakers, onderzoekprogramma’s, onderwijs, etc. Verbindingen tussen deze stakeholders onderling, maar vooral ook verbindingen mét boeren en tuinders. Het blijft hierbij dus zeker niet bij praten, maar er wordt actie ondernomen. Goed voorbeeld daarvan vind ik de Klimaatkaravaan die in maart en april van dit jaar zal plaatsvinden. Hierbij ontvangen boeren en tuinders op 3 verschillende dagen collega-agrariërs, waterschappers, ambtenaren van LNV, ketenpartijen, onderzoekers en studenten om in gesprek te gaan over klimaatadaptatie in de verzilte kuststrook, het veenweidegebied en op de hoge zandgronden. Mogelijk wordt op deze dagen dan bijvoorbeeld het Spel van de Toekomst gespeeld, zoals recent door VKV samen met de Boerderij van de Toekomst is ontwikkeld. Dit is een soort levend ganzenbord waarbij deelnemers in twee teams discussiëren aan de hand van stellingen, dilemma’s en kennisvragen over de landbouw van de toekomst. Een vorm van kennisdeling die in januari positief werd beoordeeld door een groep deelnemende jonge boeren. Zij gaven aan dit spel graag met beleidsmakers te spelen, en dan pakken onze Kennismatchers deze handschoen op.”
Het in kaart brengen van de huidige proef- en demobedrijven in Nederland is ook onderdeel van het VKV. En het ondersteunen van nieuwe bodem- en waterdemonstraties.
Marieke: “Klopt, we brengen het netwerk in kaart én we versterken het. Er zijn al veel proefbedrijven, denk Boerderij van de Toekomst in Lelystad en demobedrijven - boeren die innovaties toepassen en daar goed over vertellen - en die brengen we overzichtelijk in beeld, zodat deze kennis makkelijker vindbaar is. En we ondersteunen ook agrarische bedrijven om hun innovaties en werkwijze op gebied van water, bodem en klimaatadaptatie te demonstreren aan collega’s. We bieden middelen voor de demonstraties zelf, ondersteunen bij de organisatie van de bijeenkomsten of geven ze de juiste handvatten om hun verhaal goed over te brengen. Denk aan een cursus Presenteren bijvoorbeeld en het zorgen voor de juiste demonstratiematerialen. Zo kunnen collega-boeren aan de hand van een inspirerend voorbeeldbedrijf met elkaar in gesprek over de uitdagingen waar zij voor staan.”
Op welke manier wil VKV agrarische ondernemers nog meer voeden met de juiste kennis?
Marieke: “Boeren en tuinders kunnen bodem- of erfadviezen aanvragen om bijvoorbeeld te ontdekken waar erfemissies voorkomen kunnen worden en denk aan het organiseren van allerhande excursies op het gebied van nutriënten, bodem en klimaatadaptatie. Veel agrariërs zitten in een studiegroep en blijven op die manier op de hoogte van wat er speelt. Via VKV kunnen zij kosteloos een expert inhuren die met hen in gesprek gaat over bijvoorbeeld duurzaam bodembeheer, maatregelen tegen verzilting, kruidenrijk grasland, biodiversiteit stimuleren enzovoort. Eigenlijk heel simpel: met je eigen vertrouwde club in gesprek gaan over voor jouw bedrijf en jouw toekomst relevante kennis.”